مقايسه رضاخان و مصطفي كمال آتاتورك

مصطفي كمال آتاتورك( به معني پدر ترك )در سال 1808 ميلادي در شهري در شمال يونان كه آن زمان جزئي از قلمرو امپراطوري عثماني بود به دنيا آمد. در سن جواني به ارتش عثماني پيوست. امپراطوري عثماني شش قرن بود كه بر بخش وسيعي از اروپا سيطره داشت و در ضمن پرچمداردنياي اسلام بود و خاري در چشم دنياي غرب.  جنگ جهاني اول امپراطوري عثماني را رودرروي غرب به فرماندهي بريتانياي كبير قرار داد. ارتش عثماني توانست در مقابل قواي متفقين بايستد و مصطفي كمال در اين جنگ ها نقش بزرگي را ايفا كرد. ولي امپراطوري عثماني در طي جنگ اول بخش وسيعي از قلمرو خود از جمله سوريه، حجاز، عراق ، شمال آفريقا و شرق اروپا را از دست داد. آتاتورك كه توانسته بود باقيمانده ارتش تركيه را جمع آوري كند بعد از سرنگوني امپراطوري عثماني در سال 1922 اعلام جمهوري كرده و تا سال 1935 رئيس جمهور تركيه باقي ماند . در كشور ما خيلي ها رضا خان و آتاتورك را شبيه هم ميدانند. در صورتيكه آتاتورك مردي بود با تحصيلات غربي و بينشي نسبتا روشنفكري. تفاوت رضاخان و آتاتورك  در ملاقات اين دو به خوبي قابل درك است: زماني كه رضاخان در سفر به تركيه براي ميزبان خود فرش هاي نفيس ابريشمي و شمشيرهاي جواهرنشان برد وهنگام عزيمت به ايران در عوض مقداري ترشي و ادويه جات از ميزبان خود آتاتورك گرفت در مقابل گله گذاري از ميزبان ، آتاتورك به او گفت كه اين هدايا را از حقوق ماهيانه خود خريده است.

آتاتورك در طول چند سال رياست جمهوري خود تغييرات اساسي درنظام سياسي تركيه ايجاد كرد كه اكثريت آن را اصلاحات مينامند. اين اصلاحات سياسي در سالهاي بعد منجربه تغييرات فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي وسيع در اين كشور شد. طبيعي خواهد بود كه در پي چنين تغييرات وسيعي در يك كشور منافع و ضررهاي متفاوت براي مردم آن پيش آيد. اما آشكار است بسياري از متفكران و روشنفكران جهان و حتي مردم عادي خود تركيه نيز منافع اقدامات اين مرد را بسيار بيش از مضرات احتمالي اصلاحات انقلابي آن مي دانند. آتاتورك دين را از سياست جدا كرد. خط را از عربي به لاتين تغيير داد. قانون برابري زن و مرد را ايجاد كرد . كشور را مكانيزه كرد و چندين تغيير و تحول روبنا و زير بنائي ديگر. عده معدودي از غير تركان(صاحب نظراني از كشور ما البته) معتقدند آتاتورك دارالاسلام را به دروازه غرب تبديل كرد و تا حدود زيادي ملت ترك را از گذشته و فرهنگ سنتي خود جدا كرده و به فرهنگ غرب پيوند داد . به انتظار آينده مينشينيم تا در مورد صحيح  و غلط بودن اعمال آتاتورك قضاوت كند. اما آنچه مسلم است اكثريت مردم توركيه با وجود مسلمان بودن و اعتقاد عميق به دين اسلام همواره اقدامات آتاتورك و شخصيت او را بمانند يك قهرمان اسطوره اي ستايش مي كنند. هيچ كس نمي تواند، مهمترين دستاورد آتاتورك ( ايجاد جمهوري ) را ناديده بگيرد. جمهوري كه بيش از هشتاد سال از عمر آن ميگذرد. در پايان به نقل نوشته اي كه در جايي خواندم مي پردازم:

رضاشاه در اوايل سردار سپهي روزي سيزده بدر را در باغ خدايارخان در شهريار سپري نموده وبه او خيلي خوش مي گذرد ... گفته بود از اين پس هر سال سيزده بدر را اينجا مي آيم ... خدايارخان گفته بود .. باغ بغلي را مي فر وشند دوست داريد برايتان بخرم كه هرسال سيزده را در باغ خودتان باشيد ؟!سردار سپه داد زده بود كه ..مگر من براي خريد وفروش زمين وباغ آمده ام ..؟! من مي خواهم مردم ومملكتي را نجات دهم ... روزي كه رضاشاه از ايران رفت قباله وسند چهار هزار پارچه ملك وآبادي وباغ در صندوقهاي او باقي بود ..؟! رضاشاه وآتا تورك با دو چمدان تهران واستانبول را تحويل گرفتند . دارايي وثروت آتا تورك بهنگام مرگ .مختصر لوازم منزلي بود كه آن را هم وصيت كرد به انجمن تاريخ ترك بدهند .. واما سردار سپه حسابش با كرام الكاتبين بود .؟!